Kwestia VAT-u wciąż budzi żywe emocje. Leasingobiorcy nieustannie borykają się z problemem wypłaty odszkodowania w kwocie netto ( bez uwzględnienia podatku VAT), gdy przedmiotem szkody jest auto leasingowe. Znaczna część Ubezpieczycieli nie chce zaakceptować i postępować zgodnie z aktualną praktyką i linią orzeczniczą. Bacząc na swój zysk, mają nadzieje że poszkodowany leasingobiorca nie wystąpi z roszczeniem do sądu. Z przykrością stwierdzam, że taka praktyka w dalszym ciągu się im opłaca. Zdecydowanie mniejsza część osób dochodzi swoich praw przed sądem.
Jaka jest praktyka Ubezpieczycieli?
Dość często zdarza się, że leasingobiorca nie jest traktowany przez Ubezpieczycieli jako poszkodowany, bowiem nie jest on właścicielem pojazdu. W trakcie trwania umowy leasingu, właścicielem pojazdu jest leasingodawca. Właśnie z tego powodu forsują oni wypłacanie odszkodowania w kwotach netto.
Natomiast, zgodnie zarówno z aktualną linią orzeczniczą jak i stanowiskiem Rzecznika Finansowego, nie jest to podejście właściwe. To leasingobiorca jest faktycznym poszkodowanym, mimo, że nie jest on faktycznym właścicielem samochodu. Z samego faktu, że właściciel pojazdu jest firma leasingowa ( która zawsze prowadzi działalność gospodarczą i jest płatnikiem podatku VAT) , nie może przesądzać o tym, że zgłoszone przez leasingobiorcę roszczenie, powinno być wypłacone wyłącznie w kwocie netto. Sytuacja podatkowa leasingobiorcy może być różna, prowadząc działalność gospodarczą może on:
- nie podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT,
- może mu przysługiwać możliwość odliczenia 50% podatku VAT,
- może mu przysługiwać możliwość odliczenia 100% podatku VAT,
Na kwestie poruszane w tym artykule nie można patrzeć wyłącznie przez pryzmat prawa cywilnego, prawa zobowiązań. Należy podkreślić, że na gruncie prawa podatkowego, uprawnionym do odliczenia podatku VAT jest odbiorca usługi, czyli w tym przypadku leasingobiorca. Aby odliczyć podatek VAT, ustawodawca przewidział następujące sytuacje,:
- w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie ( art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług),
- w przypadku, gdy dany pojazd jest wykorzystywany zarówno do celów działalności gospodarczej, jak i celów prywatnych podatnika, to wówczas– podatnikowi przysługuje jedynie prawo do odliczenia podatku VAT w kwocie stanowiącej 50% kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury za naprawę pojazdu (art. 86a ust. 1 i 2 omawianej ustawy),
- podatnikowi prowadzącemu działalność gospodarczą podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, przysługuje prawo do pełnego odliczenia tego podatku od kosztów naprawy powypadkowej, w sytuacji gdy pojazd jest wykorzystywany wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej podatnika ( art. 86a ust. 3 omawianej ustawy).
To na leasingobiorcę wystawiane są faktury za naprawę samochodu. Na leasingobiorcy spoczywa cały ciężar związany z likwidacją szkody i to on w istocie posiada status poszkodowanego. Wypłata odszkodowania w wartościach netto, gdy poszkodowany leasingobiorca nie może odliczyć podatku VAT, bądź może odliczyć 50% podatku VAT sprowadza się do tego, że Ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie , które nie pokrywa w pełni poniesionej straty, bo jest sprzeczne z art. 361§2 kodeksu cywilnego.
Powtarzając za Rzecznikiem Finansowym : „ należy zatem stwierdzić, że chybiony wydaje się podnoszony przez zakłady ubezpieczeń argument, że skoro właściciel pojazdu, tj. firma leasingowa posiada status podatnika podatku od towarów i usług, to koszty naprawy pojazdu powinny zostać rozliczone w kwocie netto. Skoro bowiem faktura za naprawę samochodu zostaje wystawiona bezpośrednio na użytkownika auta (leasingobiorcę), to tym samym to użytkownik pojazdu – a nie firma leasingowa – staje się nabywcą usługi, a co za tym idzie firma leasingowa w żaden sposób nie ujmie w kosztach prowadzonej działalności gospodarczej rzeczonej faktury, a tym samym nie uwzględni także podatku VAT od wspomnianej faktury za naprawę pojazdu.”
A co na to orzecznictwo sądowe?
Początkowo orzecznictwo sądowe forsowało pogląd odmienny, na którym opierają się zakłady ubezpieczeń (przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2001 r., sygn. akt III CZP 68/01, OSNC 2022 NR 6 POZ. 74).
Później, orzecznictwo zaczęło dopuszczać możliwość uznania, że posiadacz zależy pojazdu posiada faktyczny status pokrzywdzonego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2002 roku, sygn. akt III CZP 99/04, OSNC 2005 nr 10 poz. 166).
Sąd Najwyższy podjął w tej kwestii uchwałę z dnia 11 września 2020 roku (sygn. akt. III CZP 90/19), w której potwierdził, że: ”Odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego, przysługujące leasingobiorcy w związku z poniesieniem wydatków na naprawę uszkodzonego pojazdu będącego przedmiotem leasingu, obejmuje kwotę podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim nie może on obniżyć podatku od niego należnego o kwotę podatku zapłaconego.”
Ważne! Powyższe uwagi dotyczą tzw. szkód częściowych. W przypadku tzw. szkód całkowitych, omawiany problem w zasadzie nie istnieje. W takiej sytuacji to najczęściej leasingodawca rozlicza szkodę bezpośrednio z ubezpieczycielem, z pominięciem leasingobiorcy.
Opracowano w oparciu o stanowiska Rzecznika Finansowego https://rf.gov.pl/vat-w-odszkodowaniu-dla-leasingobiorcy/aktualizacja na wrzesień 2020.
Wszelkie zamieszczone na stronie Kancelarii treści mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią opinii prawnej ani porady prawnej. Ponadto informujemy, że treści te mogą nie uwzględniać wszystkich aspektów istotnych dla danego zagadnienia oraz mogą zawierać stanowiska nie podzielane przez sądy, organy administracji publicznej lub inne instytucje, bądź też mogły stać się nieaktualne z powodu zmiany prawa lub linii orzecznictwa. Kancelaria oraz autorzy nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody powstałe w związku z podejmowaniem lub nie podejmowaniem przez osoby trzecie jakichkolwiek czynności na podstawie treści zamieszczonych na stronie Kancelarii publikacji.
