Postępowanie mandatowe w sprawach o wykroczenia - Adwokat Ireneusz Mikucki

Postępowanie mandatowe w sprawach o wykroczenia

Od 1 stycznia 2022 roku obowiązują nowe przepisy w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane wykroczenia. Mimo tego, że postępowanie mandatowe nie jest niczym nowym to znaczny wzrost wysokości grzywien przyczynił się do pojawienia się wątpliwości odnośnie tego kto i kiedy może taki mandat nałożyć oraz co można zrobić, jeżeli nie zgadzamy się z jego treścią.

Postępowanie mandatowe jest jednym z postępowań szczególnych uregulowanych w ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 roku – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenie. Podmiotami, które mogą prowadzić postępowanie mandatowe są:

  • Policja
  • Inspektor pracy w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określonych w poszczególnych ustawach
  • Straż Graniczna
  • inne organy, gdy przepis szczególny tak stanowi.

Nowelizacją rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 lipca 2022 roku nadano od 26 lipca 2022 roku funkcjonariuszom Straży Granicznej uprawnienia do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za następujące wykroczenia:

  • spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym na skutek niezachowania należytej ostrożności (art. 86§1 ustawy z dnia 20 maja 1971 roku – Kodeks wykroczeń dalej jako k. w.),
  • nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu i inne zachowania naruszające prawa osób pieszych (art. 86b§1 i 2 k. w.)
  • naruszenie zakazu wyprzedzania (art. 92b k. w.),
  • nieuprawnione oznakowanie pojazdu jako uprzywilejowanego (art. 96a§1 i 2 k. w.),
  • niedozwolone objeżdżanie zapór na przejazdach kolejowych i wjeżdżanie na przejazdy kolejowe (art. 97a k. w.)

Uprawione podmioty mogą nałożyć grzywnę w formie mandatu karnego tylko w ściśle określonych przypadkach, tj. w przypadku:

  • schwytania sprawcy wykroczenia na gorącym uczynku,
  • schwytania sprawcy bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia,
  • stwierdzenia przez funkcjonariusza popełnienia wykroczenia, w szczególności za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem, i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu.

Grzywna w formie mandatu karnego może być nałożona w razie potrzeby, po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniających, podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia. Nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego nie może nastąpić po upływie 60 dni od dnia ustalenia sprawcy wykroczenia.

Na funkcjonariuszu nakładającym grzywnę ciążą określone obowiązki, mianowicie:

  • wskazać wysokość grzywny,
  • określić zachowanie stanowiące wykroczenie, czas i miejsce jego popełnienia oraz kwalifikację prawną,
  • poinformować sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy.

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenie wyróżnia trzy rodzaje mandatów:

  • gotówkowy– wydawany ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który ją nałożył. Może być zastosowany jedynie wobec osoby czasowo przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub niemającej stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. Mandat taki staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył,
  • kredytowy – wydawany ukaranemu za potwierdzeniem odbioru,  może być stosowany wobec osoby innej niż gotówkowy albo mającej miejsce stałego zamieszkania lub pobytu na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Mandat taki powinien zawierać pouczenie o obowiązku uiszczenia grzywny w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu oraz o skutkach nieuiszczenia grzywny w terminie. Staje się on prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego,
  • zaoczny – można nim nałożyć grzywnę w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy. Mandat ten pozostawia się w takim miejscu, aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać, albo doręcza się sprawcy powinien wskazywać organ, na rzecz którego w terminie 14 dni ukarany może uiścić grzywnę, oraz informować o skutkach jej nieuiszczenia w tym terminie. Staje się on prawomocny z chwilą uiszczenia uprawnionemu organowi grzywny we wskazanym terminie,

Osoba, wobec której została nałożona grzywna w formie mandatu karnego ma dwa wyjścia. Może przyjąć mandat i go opłacić w odpowiednim terminie albo, gdy się nie zgadza z zasadnością jego nałożenia, może odmówić przyjęcia mandatu.

W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia w wyznaczonym terminie grzywny nałożonej mandatem zaocznym, organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie i sprawa o wykroczenie toczy się przed sądem powszechnym.

Wszelkie zamieszczone na stronie Kancelarii treści mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią opinii prawnej ani porady prawnej. Ponadto informujemy, że treści te mogą nie uwzględniać wszystkich aspektów istotnych dla danego zagadnienia oraz mogą zawierać stanowiska nie  podzielane przez sądy, organy  administracji publicznej lub inne instytucje, bądź też mogły stać się nieaktualne z powodu zmiany prawa lub  linii orzecznictwa. Kancelaria oraz autorzy nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody  powstałe w związku z podejmowaniem lub nie podejmowaniem przez osoby trzecie jakichkolwiek czynności na podstawie treści zamieszczonych na stronie Kancelarii  publikacji.