Ugoda pozasądowa jest porozumieniem stron, które czynią względem siebie ustępstwa w zakresie istniejącego pomiędzy nimi stosunku prawnego, w celu aby:
- uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku, lub
- zapewnić wykonanie stosunku prawnego, lub
- uchylić spór istniejący pomiędzy stronami bądź spór mogący powstać na podstawie stosunku prawnego.
(art. 917 kodeksu cywilnego)
Co powinno się znaleźć w treści ugody pozasądowej
- Oznaczenie stron, które taką ugodę zawierają.
Ugoda może być zawarta pomiędzy dwoma osobami fizycznymi, pomiędzy dwoma przedsiębiorcami, bądź też pomiędzy osobą fizyczną a przedsiębiorcą. W przypadku osób fizycznych konieczne jest umieszczenie takich danych jak:
- imię i nazwisko,
- adres zamieszkania,
- numer dokumentu tożsamości wraz ze wskazaniem organu, który taki dokument wydał,
- numer PESEL.
W przypadku prowadzenia przez osobę fizyczną działalności gospodarczej, koniecznym jest wskazanie:
- nazwy działalności,
- adresu,
- numeru NIP.
W przypadku ugód zawieranych przez osoby prawne, koniecznym jest wskazanie danych takich jak:
- pełnej nazwy wraz z określeniem formy prawnej prowadzonej działalności ( np. S.A, Sp. z o. o., Sp. j, Sp. p.),
- adresu siedziby,
- numerów ewidencyjnych KRS, REGON, NIP,
- oraz wskazanie osoby/ osób uprawnionej/nych do reprezentacji.
- Określenie czego dotyczy stosunek prawny pomiędzy stronami.
Opisanie, czego dotyczy zawarta ugoda jest bardzo ważnym elementem. Określenie czego dotyczy porozumienie, powinno być sformułowane jasno, w niebudzący wątpliwości sposób.
Zapis przykładowy, „w związku z toczącym się przed Sądem Rejonowym w XYZ postępowania pod sygnaturą XXXXX o zapłatę należności w wysokości ……złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia XX do dnia zapłaty, za szkodę w pojeździe matki XXXX o numerze rejestracyjnym XXX, strony zgodnie oświadczają, że w celu polubownego rozstrzygnięcia sporu zawierają ze sobą ugodę o treści wskazanej w §… ”.
- Przedmiot porozumienia.
Również postanowienia ugodowe powinny zostać opisane konkretnie, jasno i wyczerpująco. Ważne jest, aby obie strony porozumienia poczyniły względem siebie ustępstwa. Przez „ustępstwo” należy rozumieć zmianę bądź rezygnację z pierwotnie zajmowanego stanowiska. Zgodnie bowiem z orzecznictwem sądowym:
„Istotną cechą ugody jest wzajemność ustępstw czynionych przez strony. Ustępstwa te należy pojmować subiektywnie (a więc odnosić je nie do rzeczywistej, obiektywnie ustalonej treści stosunku prawnego, ale rozumienia przez każdą ze stron treści owego stosunku i jej przekonania o wielkości roszczeń z niego wynikających) i bardzo szeroko. Przez ustępstwa trzeba rozumieć jakiekolwiek umniejszenie uprawnień własnych strony lub zwiększenie uprawnień drugiej strony stosunku prawnego, czy też jakąkolwiek rezygnację z pierwotnie zajmowanego przez stronę stanowiska” (wyrok Sądu najwyższego z dnia 2 grudnia 2011 r., sygn. akt III PK 28/11 ).
„Ugoda ma na celu uchylenie sporu w zakresie istniejącego między stronami stosunku prawnego. Należące do istoty ugody wzajemne ustępstwa stron nie muszą być jednakowo ważne i ekwiwalentne ani wymienione w treści ugody. Takim ustępstwem może być także rezygnacja z uzyskania orzeczenia sądowego korzystającego z powagi rzeczy osądzonej”(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2009 r., sygn. akt II PK 104/09).
“Nie jest ugodą porozumienie, w którym ustępstwa takie czyni tylko jedna ze stron, bo w takim wypadku de facto dochodzi do uznania żądania” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 lipca 2013 r., sygn. akt I ACa 201/2013).
Ustępstwa mogą polegać np. na zredukowaniu kwoty roszczenia, zrzeczenia się zarzutów, obniżenia stopy procentowej, rezygnacja z przysługujących odsetek ustawowych za opóżnienie.
- Inne postanowienia fakultatywne.
Strony mogą wskazać inne istotne z ich punktu widzenia postanowienia. Przykładowo, w tym miejscu może znaleźć się zapis, że treść zawartej ugody wyczerpuje roszczenia stron względem siebie bądź zobowiązanie jednej ze stron do poinformowania sądu o zawarciu ugody, wycofania pozwu i zrzeczenia się roszczenia.
- Podpisy stron.
Ważne, żeby ugoda sądowa została podpisane przez osoby uprawnione do jej podpisania. Szczególną uwagę należy zwrócić przy osobach prawnych i organach uprawnionych do ich reprezentacji.
Ważne!
- W odróżnieniu od ugody zawartej przed sądem, ugoda pozasądowa nie jest tytułem egzekucyjnym.
- Ugoda może być zawarta w związku z już toczącym się pomiędzy stronami sporem bądź hipotetycznym- mogącym wyniknąć w przyszłości. Istotnym jest, aby istniejący pomiędzy stronami konflikt stwarzał zagrożenie niewykonania świadczenia, do którego zobowiązały się strony.
- W przypadku, gdy pomiędzy stronami nie ma sporu- dochodzi do zmiany treści umowy, a nie do ugody.
- Do zawarcia ugody nie jest wymagane zachowanie formy szczególnej ( chyba, że zachowanie formy szczególnej wynika z treści czynności prawnej- art. 77§1 kodeksu cywilnego).
- Ugoda, której celem jest obejście przepisów, sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna.
„Nieważność pozasądowej ugody zobowiązującej pracownika ponoszącego odpowiedzialność materialną na podstawie art. 114 k.p. do zapłaty odszkodowania w wysokości przewyższającej limit wynikający z art. 119 k.p. jest nieważna (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).”( Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 roku, sygn. akt III PK 14/17).
Ugoda a wyzysk jednej za stron- art. 388 kodeksu cywilnego
Do wyzysku dojdzie wówczas, gdy jedna ze stron wymusi na drugiej rażącą dysproporcje ustępstw wykorzystując m.in. przymusowe położenie strony, niedoświadczenie, niedołęstwo.
Uchylenie się od skutków prawnych ugody- wady oświadczenia strony
Uchylenie się skutków prawnych ugody, która została zawarta pod wpływem błędu, jest dopuszczalne wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uznawały za niewątpliwy- a spór albo niepewność by nie powstały, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawnym stanie rzeczy.
Dodatkowo, nie można uchylić się od skutków ugody z powodu odnalezienia dowodów co do faktu i roszczeń, których ugoda dotyczy (chyba, że ugoda została zawarta w złej wierze).
“Uchylenie się od skutków oświadczenia woli złożonego w ugodzie może dotyczyć jedynie całości ugody a nie wybranych niekorzystnych jej fragmentów” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 września 2005 r., III APa 30/2005).
Powaga rzeczy ugodzonej
Prawidłowe sporządzenie ugody jest bardzo ważne z punktu widzenia obu stron ugody, dlatego tak ważne jest, aby została ona przygotowana przez profesjonalistę. W przypadku niedbałego bądź zbyt ogólnikowego przygotowania postanowień ugody, może się okazać- że w dalszym ciągu druga strona może dochodzić od nas wykonania świadczenia na drodze przymusowej, bądź my nie będziemy mogli domagać się wykonania świadczenia na drodze przymusowej w innej sprawie.
Tylko poprawnie przygotowana i wykonana ugoda korzysta z tzw. powagi rzeczy ugodzonej. Gdy strona ugody, mimo jej realizacji wniesie do sądu pozew, drugiej stronie przysługuje tzw. zarzut powagi rzeczy ugodzonej. Sąd uznając zasadność zarzutu stwierdzi, że proces jest niezasadny i podejmie decyzję o umorzeniu postępowania (art. 355 kpc).
Należy podkreślić, że powaga rzeczy ugodzonej nie jest równoznaczna z powagą rzeczy osądzonej (res iuducata). Przymiot powagi rzeczy osądzonej przysługuje jedynie prawomocnym wyrokom oraz postanowieniom merytorycznym rozstrzygającym spór.
