Zgodnie z art. 93 kodeksu pracy- odprawa pośmiertna jest wypłacana wówczas, gdy pracownik zmarł w czasie trwania stosunku pracy lub po jego zakończeniu ( gdy śmierć nastąpiła w czasie pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy w skutek choroby). Odprawa jest wypłacana rodzinie zmarłego pracownika. Prawo do odprawy pośmiertnej przysługuje bez względu na to, jaka była przyczyna śmierci.
Odprawa pośmiertna jest uprawnieniem rodziny, dlatego nie wchodzi do spadku (wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Śródmieście we Wrocławiu z dnia 29 stycznia 2014 r., sygn. akt X P 826/13.). Do spadku natomiast należy niepobrane przez zmarłego pracownika wynagrodzenie.
Może zdarzyć się sytuacja, że po zmarłym pracowniku nie będzie żadnej osoby uprawnionej do odprawy pośmiertnej. Brak osób uprawnionych do odprawy pośmiertnej oznacza, że pracodawca w ogóle nie ma obowiązku wypłacania odprawy pośmiertnej.
Komu przysługuje?
- małżonkowi,
- innym członkom rodziny spełniającym warunki do uzyskania renty rodzinnej na podstawie przepisów o emeryturze i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W pierwszej kolejności świadczenie przysługuje małżonkowi. Małżonek jest uprawniony do otrzymania odprawy pośmiertnej niezależnie od tego, czy spełnia warunki przewidziane do przyznania renty rodzinnej. Jedynym warunkiem jaki musi spełnić małżonek jest pozostawanie w związku małżeńskim w dniu śmierci współmałżonka. Oznacza to, że w przypadku gdy śmierć pracownika nastąpiła w trakcie toczącego się postępowania rozwodowego ( przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego) małżonek nabywa uprawnienia do odprawy pośmiertnej. Natomiast, w sytuacji, gdy śmierć pracownika nastąpiła w okresie separacji małżonków ( chodzi tutaj o separację na mocy orzeczenia sądu, nie dotyczy to tzw. separacji faktycznej) drugiemu z małżonków odprawa pośmiertna nie przysługuje. Odprawa pośmiertna nie przysługuje także osobie, pozostającej ze zmarłym w konkubinacie. Zawarcie przez małżonków umowy o rozdzielność majątkową nie wyłącza prawa drugiego małżonka do odprawy pośmiertnej.
Prawo innych członków rodziny uzależnione są od spełnienia innych przesłanek wskazanych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Nie oznacza to, że osoby muszą pobierać rentę, aby otrzymać odprawę pośmiertną.
Uprawnionymi do renty rodzinnej są:
- dzieci zmarłego pracownika ( dzieci własne, dzieci przysposobione, dzieci drugiego małżonka) do ukończenia 16 roku życia albo do ukończenia nauki w szkole ( jeżeli przekroczy 16 lat aż do ukończenia 25 roku życia) bądź bez ograniczenia wiekowego jeżeli stały się niezdolne do pracy lub do samodzielnej egzystencji,
w przypadku, gdy dziecko ukończyło 25 lat i odbywa ostatni rok studiów- prawo do renty rodzinnej przedłuża się do końca roku akademickiego
- przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki– przed osiągnięciem przez nie pełnoletności ( z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu zastępczego,
- rodziców, także ojczyma, macochę oraz osoby przysposabiające.
Jeżeli kilka osób jest uprawnionych do odprawy pośmiertnej, kwota podlega podziałowi pomiędzy nich. Na pracodawcy ciąży obowiązek prawidłowego ustalenia kręgu osób uprawnionych do odprawy pośmiertnej.
Ile wynosi odprawa?
Odprawa przysługuje bez względu na staż pracy u pracodawcy. Wysokość odprawy jest zależna od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
- wysokość 1-miesięcznego wynagrodzenia- jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
- wysokość 3-miesięcznego wynagrodzenia- jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
- wysokość 6-miesięcznego wynagrodzenia- jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
W przypadku przejścia zakładu pracy w trybie art. 231 kodeksu pracy (a także w innych przypadkach, gdy na podstawie przepisów pracodawca jest następcą prawnym w stosunku pracy)- okres zatrudnienia u danego pracodawcy wlicza się do okresu zatrudnienia u nowego pracodawcy.
Wysokość odprawy pośmiertnej oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalent pieniężny (§2 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia z dnia 29 maja 1996 roku Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowania, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie Pracy (t. j Dz. U. 2017 poz. 927).
Odprawa pośmiertna w niższej wysokości?
Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do otrzymania odprawy pośmiertnej- przysługuje połowa kwoty odprawy pośmiertnej.
Kiedy odprawa nie przysługuje.
Prawo do odprawy pośmiertnej nie przydługie, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie- a odszkodowanie wypłacone przez Ubezpieczyciela nie jest niższe niż kwota przysługująca na podstawie przepisów prawa pracy.
Co w przypadku, gdy ubezpieczenie na życie jest niższe niż kwota należna?
W przypadku, gdy odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest zobowiązany wypłacić rodzinie różnicę między tymi świadczeniami.
Podstawa prawna:
- Kodeks pracy,
- rozporządzenia z dnia 29 maja 1996 roku Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowania, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie Pracy (t. j Dz. U. 2017 poz. 927),
- B. Wagner [w:] Kodeks pracy. Komentarz, wyd. VII, red. L. Florek, Warszawa 2017, art. 93.
- ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. 2021 poz. 291 ).
