Upadłość konsumencka to pojęcie o którym słyszał już prawie każdy. Upadłość osoby fizycznej naprzestrzeniu kilku ostatnich lat zyskała na popularności. Wydane postanowienie o ogłoszeniu upadłości, ustalenie przyczyny powstania stanu niewypłacalności oraz rzetelna współpraca z syndykiem, dawała dużą szansę na oddłużenie i rozpoczęcie nowego życia.
Zaczynając od początku, upadłość konsumencka nazywana jest potocznie oddłużeniem. W uproszczeniu, polega na wyzbyciu się wszystkiego co mamy (pozytywnego czyli majątku oraz negatywnego czyli wszystkich długów). Jest to krok, który pozwoli na rozpoczęcie nowego życia bez zaległości finansowych. Upadłość konsumencka odbywa się w trybie postępowania sądowego. Upadłość konsumencka może zostać ogłoszona po przeprowadzeniu procedury o ile osoba fizyczna znajduje się w stanie niewypłacalności, czyli utraciła zdolność do zaspokajania wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a opóźnienie w spłacie zobowiązań przekracza 3 miesiące. Celem postępowania upadłościowego osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej jest jej oddłużenie oraz zaspokojenie interesów wierzycieli w jak największym stopniu.
Nowelizacja z 2020 nazywana jest rewolucją postępowania upadłościowego osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.
Wniosek o ogłoszenie upadłości
Ogłoszenie upadłości następuje na podstawie wniosku złożonego do właściwego sądu upadłościowego. Wniosek o upadłość konsumencką, tak jak dotychczas, będzie składany na urzędowym formularzu. W tym zakresie nie wprowadzono istotnych zmian. Formularz został poszerzony o większą liczbę danych identyfikacyjnych np. informacje o przychodach oraz kosztach utrzymania siebie i osób pozostających na utrzymaniu za ostatnie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku. W przypadku złożenia wniosku uzupełnionego o dane nieprawdziwe, dłużnik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną na skutek nieprawdziwych danych we wniosku.
Podstawy ogłoszenia upadłości
Istotną wprowadzoną zmianą jest rezygnacja z konieczności badania przez sąd na etapie ogłaszania upadłości, czy dłużnik doprowadził się do stanu niewypłacalności na skutek swojego zawinienia czy niedbalstwa. O ogłoszeniu upadłości będzie decydował stan niewypłacalności, rozumiany jako brak możliwości wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań (art. 11 ust. 1 p. u), a nie ocena zawinienia dłużnika doprowadzenia się do stanu zadłużenia. Oznacza to, że wszczęcie procedury będzie znacznie prostsze. Okoliczności doprowadzenia dłużnika do stanu swojej niewypłacalności lub pogłębienia stanu będą brane pod uwagę na etapie ustalania planu spłaty na wniosek upadłego dłużnika.
Postanowienie o ogłoszeniu upadłości
Wniosek rozpoznaje sąd właściwy dla zwykłego miejsca pobytu upadłego w składzie jednego sędziego zawodowego. Sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe na podstawie dołączonych do wniosku dokumentów na rozprawie bądź na posiedzeniu niejawnym. Po zamknięciu rozprawy, sąd wyda postanowienie, w którym oddali wniosek o ogłoszenie upadłości bądź ogłosi upadłość konsumencką.
Tryb postępowania
Zwykły
Wprowadzono możliwość prowadzenia postępowania upadłościowego według reguł przewidzianych dla upadłości firmy, jeżeli jest to uzasadnione znacznym rozmiarem majątku dłużnika, liczby wierzycieli lub innego kryterium znacznie komplikującego sprawę. W tym trybie będzie powoływany sędzia – komisarz, ustalana lista wierzytelności oraz plan podziału sumy uzyskanej z likwidacji masy upadłościowej. Po zakończeniu postępowania zostanie złożony wniosek o ustalenie planu spłaty.
Uproszczony
Nowelizacja ustawy zakłada możliwość ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej w uproszczonej procedurze, bez wyznaczania sędziego- komisarza. Rozwiązanie to ma wesprzeć administrację sądową i zdjęć z niej ciężar prowadzenia najprostszych spraw o upadłość konsumencką (gdy w masie upadłości brak jest znacznego majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzycieli w drodze jego sprzedaży i wykonania planu bądź nie przewiduje się sporu dotyczącego masy upadłości). W postępowaniu tym zwiększony jest zakres działalności syndyka. Postępowanie ograniczone jest do dokonania likwidacji majątku przez syndyka, przygotowanie projektu planu wpłat wierzycieli. Projekt spłaty będzie podlegał zaskarżeniu. Wszelkie zastrzeżenia na czynności prowadzone przez syndyka będą mogły być zaskarżone w trybie skargi.
Układowy
Możliwość zawierania przez dłużników układów z wierzycielami z ograniczonym do minimum udziału sądów, pod kierunkiem licencjonowanego doradcy restrukturyzacyjnego, który będzie czuwał nad wykonaniem układu.
Dłużnik będący osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, który stał się niewypłacalny, będzie miał możliwość wystąpienia do sądu upadłościowego o otwarcie postępowania i zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli. Co więcej, sąd z własnej inicjatywy będzie mógł skierować dłużnika do zawarcia układu, aby się przed tym uchronić, należy złożyć stosowny wniosek o niewyrażeniu zgody.
Pre- pack
Wprowadzono możliwość skorzystania przy upadłości konsumenckiej z tzw. pre- pack (art. 56a-56h p. u) czyli szybkiej możliwości sprzedaży całego podlegającego egzekucji majątku w trybie przygotowanej licytacji. Uczestnik postępowania będzie mógł złożyć wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży składników majątku znacznej wartości.Umożliwito szybkie wyjście dłużnika ze stanu niewypłacalności i rozpoczęcia nowego życia.
Nowe zasady zgłaszania wierzytelności
Wierzyciel upadłego dłużnika, chcący uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, powinien zgłosić swoją wierzytelność bezpośrednio do syndyka w terminie przez niego wyznaczonym. Syndyk będzie dokonywał weryfikacji pod względem merytorycznym i formalnym.
Sposoby oddłużenia
Warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli
Dotyczy sytuacji, gdy niezdolność w dokonywaniu spłat w ramach planu spłat nie ma charakteru trwałego. Wówczas, sąd upadłościowy wydaje postanowienie o umorzeniu zobowiązań pod warunkiem. Zobowiązanie upadłego bez ustalania planu spłat zostanie umorzone po upływie 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tym zakresie, jeżeli żadnej z wierzycieli upadłego nie złoży wniosku o ustalenie planu spłat, a na podstawie którego sąd uznał że niezdolność do spłacania zobowiązań ustała.
Umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty
Dotyczy to sytuacji, gdy osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłat, a niemożność spłaty ma charakter trwały. Podejmując decyzję, sąd weźmie pod uwagę wszelkie okoliczności sprawy.
Ustalenie planu spłaty
Ustalany jest harmonogram spłaty zobowiązań. Wprowadzono zasadę zgodnie z którą, sąd może ustanowić plan spłat na okres do 36 miesięcy (wyjątkowo na okres dłuższy niż 36 miesięcy, maksymalnie na 84 miesiące). Ustalając plan spłat, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność zaspokojenia bytu osobom pozostającym na utrzymaniu upadłego, a także wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz prawdopodobieństwa ich zaspokojenia w przyszłości. Po wykonaniu planu spłat, sąd wydaje postanowienie, w którym stwierdza fakt wykonania planu spłat i umarza pozostałe zobowiązania.
Podsumowanie
Sąd może odmówić umorzenia zobowiązań, warunkowego umorzenia zobowiązań lub ustalenia planu spłaty, gdy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień celowo. Dotyczy to sytuacji trwonienia majątku, celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań. Oznacza to, że został przeniesiony moment sprawdzenia i ustalenia przyczyny niewypłacalności dłużnika. Uzyskanie postanowienia o upadłości nie musi skutkować uzyskaniem oddłużenia.
W poprzednim stanie prawnym, najistotniejszym etapem postępowania było ogłoszenie upadłości. To na tym pierwszym etapie potrzebna była największa pomoc. Późniejsze oddłużenie było formalnością – o ile dłużnik nie ukrywał niczego i współpracował z syndykiem. Po nowelizacji, obecnie – uzyskanie oddłużenia nie jest już formalnością. Jest to poważny i złożony proces, dlatego profesjonalna pomoc zalecana jest w trakcie całego procesu upadłościowego.
Opracowano na podstawie:
- ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw,
- M. Kozłowski, Upadłość konsumencka wg znowelizowanych przepisów prawa upadłościowego, LEX/el. 2020,
